Om te bedenken hoe je impact in cultuureducatie meetbaar kan maken, is het allereerst belangrijk om te duiden wat impact eigenlijk is. Van Dale zegt daarover bijvoorbeeld: im·pact (de; m) uitwerking, invloed, effect.
Lastig, want dit zijn geen objectieve, rationele factoren waar je een liniaal langs kan leggen. De culturele sector wordt natuurlijk vaak afgerekend op bereikcijfers. Is dit impact?
Stel dat je als doel ‘groei in bereik’ meetbaar waarmaakt, zonder dat er ook maar iets in de dagelijkse gang van zaken in het onderwijs, of in het leven van leerkrachten, leerlingen en aanbieders is veranderd. Mag het dan impact heten? En was het dan de investering waard? Mijn gevoel zegt: nee. Impact is meer.
Impact gaat over een beweging, een verandering teweegbrengen. In hoofd of hart. Of beiden.
Een collectief verhaal
Cultuureducatie draait om mensen; mensen die dingen vinden, willen, hopen, dromen, durven of niet durven. Om impact te kunnen claimen, moet je er niet omheen kunnen dat een programma een groep mensen blijvend heeft geraakt in hoofd en/of hart. Wil je spreken van impact, dan is het ook van belang dat je uit individuele, subjectieve belevingen een collectief verhaal destilleert, dat iets aannemelijks zegt over de feitelijke verandering(en) die een programma teweegbrengt.
Mijn onderbuikgevoel over de waarde van (collectieve) verhalen werd binnen de opleiding Action Research meets Design Research – die ik volg aan de VU – bevestigd. Binnen het thema doorwerking van onderzoek (in het Engels vertaald: impact) werd het narratief als voorbeeld aangehaald, waarmee je bij praktijkgericht onderzoek de doorwerking deelbaar kan maken.
Praktijkvoorbeeld impactmeting
Voor de impactmeting CmK die ik afgelopen jaar uitvoerde voor Cultuurwijzer (onderdeel van GIGANT Apeldoorn) ben ik door middel van interviews op zoek gegaan naar collectieve verhalen, als vertrekpunt voor het duiden van de mogelijke impact van CmK.
Uitspraken van leerkrachten, interne cultuurcoördinatoren, schooldirecteuren, kunstvakdocenten en intermediairs bleken op thema’s duidelijk te overlappen. Dit maakte het mogelijk om voorzichtige conclusies over de impact uit te werken. Deze heb ik vervolgens voorgelegd aan alle respondenten, om te controleren of deze conclusies juist waren. Door tot slot in het onderzoeksrapport quotes op te nemen die deze breed gedragen conclusies ondersteunen, word je als lezer meegenomen in de collectieve verhalen en ontstaat een helder beeld van de daadwerkelijke impact.
Een voorbeeld van één van de conclusies, met voorbeelden van individuele uitspraken die samen een gedeeld verhaal vertelden:
Schoolteams hebben zich dankzij CmK Apeldoorn geprofessionaliseerd. Ook ervaren leerkrachten minder een drempel: ze gaan vanuit een groeimindset zelf meer met kunst en cultuur in de klas aan de slag.
Toelichting: “Bijvoorbeeld degenen die dan geen ervaring hadden met gitaarspelen, die konden een cursus gitaarspelen volgen. Die konden kinderen ook al met een paar akkoorden begeleiden in de klas. Dat is heel leuk om te zien.” / “We denken in mogelijkheden: wat je bedenkt kan ook heel vaak; wat je acht jaar terug niet eens ging bedenken.” / ”Je ziet collega’s dingen doen die je nooit verwacht had.” / “Het geeft meer vertrouwen in wat je kunt. Wat je van kinderen verwacht – ga het maar gewoon doen – dat gingen wij zelf ook doen.”
Hoewel de individuele uitspraken van leerkrachten (van verschillende scholen) subjectief zijn, kun je er niet omheen dat er blijkbaar een gedeeld gevoel van groei in zelfvertrouwen leeft onder de deelnemers. Dat is een krachtig verhaal om te vertellen.
NB Overall leidde genoemde impactmeting tot het inzicht dat CmK Apeldoorn impact had op vijf vlakken. Ook werd duidelijk wat de succesfactoren en daarnaast ook hindernissen en valkuilen waren. Tot slot ontstond zo een breed gedragen overzicht met aanbevelingen. Hierover volgt binnenkort een nieuw artikel. Wil je nu alvast meer weten? Mail me via annelies.bartelink@cultuureigen.nl of stuur een DM, dan stuur ik je een samenvatting van de uitkomsten van deze impactmeting, die ook in jouw CmK praktijk relevant kan zijn.
De rol van het narratief: impact van cultuureducatie duiden en bij kunnen sturen
Hoewel ieder mens cultuureducatie op zijn of haar eigen manier beleeft en hier dus ook op een andere manier door geraakt wordt, blijkt het dus heel goed mogelijk om impact van cultuureducatie op een groep betrokkenen inzichtelijk te maken. Niet aan de hand van slechts een enkel voorbeeld, maar op basis van tientallen echo’s in verhalen kun je aannemelijk maken welke veranderingen in hoofd en hart cultuureducatieve programma’s opleveren en waar ruimte voor verbetering zit.
Wanneer alle respondenten zich dan ook nog achter het collectieve verhaal scharen en aangeven zich erin te herkennen, dan heb je waardevolle data in handen om de investeringen te verantwoorden en belangrijker nog: om op voort te borduren.